ولایت نور

یکی از موضوعات مهمی که در فقه کیفری اسلام مطرح است بحث ارتکاب جرم ناشی از اکراه  است.برخورد فقها اسلام در مواردی یکنواخت و به تعبیری دیگر  اجماعی است.و همگی انرا از عوامل رافع مسولیت کیفری دانسته اند. اکراه نوعا به تهدید دیگری به ارتکاب عملی که شخص از ان کراهت دارد تعریف شده1 بطوری که شخص در در مقابل تهدید اکراه کننده ناچار از ارنکاب جرم شود.

 البته در اکراه شرایط معتبر بوده که با وجود ان شرایط شخص از مسولیت مبری میشود که اجمالا به انها اشاره میشود:

البته در اینجا شرایط بطور کلی  یکجا اورده میشود. هر چند بعضی شرایط مختص به تهدید است و بعضی مختص به تهدید شونده و عده ای دیگر اختصاص به اکراه کننده دارد.

1:اکراه عادتا قابل تحمل نباشد.اکراهی ارتکاب جرم را توجیه میکند که تحمل ان مشکل یا ممکن نباشد و الاشخص مجاز به ارتکاب جرم نیست.2اکراه کننده باید توان اجرای تهدید خود را داشته باشد.بدیهی است در صورتی که اکراه کننده توان  اجرای تهدید خود را نداشته باشد اکراه محقق نمیشود3:خطر باید فعلیت داشته ویا گمان و ظن به انجام ان برودو در صورتی که خطر فعلی نباشد و یا قریب الوقوع نباشد اکراه تححق نخواهد یافت4:خطر باید متوجه خود شخص یا یا خویشان وی و هم چنین اموال و عرض و .. وی باشد5: ارتکاب جرم تنها راه  دفع خطر باشد6:ارتکاب جرم با خطر موجود تناسب باشد بدیهی است نمیتوان مثلا بخاطر مبلغ اندکی پول که اکراه کننده به ان تهدید کرده دیگری را کشت پس باید تناسب داشته باشدو...البته شرایط دیگری هم وجود دارد که بخاطر اختصار از ذکر انها خود داری میکنیم

در فقه جزای اسلام برای توجه مسولیت به دیگری شرایطی عامه ای  مقرر کرده از جمله عقل و بلوغ و اختیار و قصد.و اکراه چون هم در اختیار شخص خلل وارد میسازد و هم در عنصر قصد لذا اعتبار لازم برای توجه تکلیف و در نتیجه مسولیت وی را دست داده  و امکان مواخذه فراهم نیست. هم چنانکه حدیث رفع هم  بر رفع مسولیت اکراه شونده دلالت دارد... رفع عن امتی تسعه..و و ما استکرهوا علیه ... این مقداتر از اکراه تقریبا موافق  همه فقهاست .

اکراه در قتل

 در بحث اکراه در قتل که اکثریت فقها قائلند که در قتل اکراه مجوز قتل نیست و اکراه شونده در صورت ارتکاب قصاص میشود و اکراه کننده حبس ابدمیشود1 البته مواردی دیگری هست که اجمالا به انها پرداخته میشود.

1:اکراه شخص عاقل بالغ به قتل . در اینصورت  اکراه شونده قصاص و اکراه کننده حبس ابد2

2:اکراه طفل ممیز . در اینصورت اکراه شونده حبس ابد و عاقله طفل مکلف به پرداخت دیه مقتول میشوند.3

3کاکراه طفل غیر ممیز یا مجنون . در اینصورت اکراه کننده قصاص میشود چرا که طفل غیر ممیز یا مجنون در حکم الت هستند

دلیل فقها بر قصاص یا عدم قصاص  اکراه کننده و یا اکراه شونده در موردی که اکراه شونده بالغ و عاقل باشد.

مشهور فقها که قایل به قصاص اکراه شونده هستند .بر این استدلالند که اکراه در قتل مجوز کشتن نیست و در قتل اکراه محقق نمیشود و هم چنین بخاطر ترجیح بلا مرجح و نبودن مرجح قتل دیگری4

عده ای دیگر از فقها که قایل به عدم قصاص هستند از جمله ایت اله خویی  بر این نظرند که در صورت اکراه دو حکم وجوب حفط نفس و حرمت کشتن دیگری با هم تعارض کرده و قاعده در تعارض دو حکم تساقط ورجوع به تخییر است که در نتیجه موجبی برای قصاص نیست.

1:جزای عمومی..گلدوزیان..ص248

1:تکله المنهاج. ایت اله خویی .ج 42 ص 13

2:همان

3:همان ص 14

5:همان ص 14